Trong một hội thảo về vô sinh ở TP HCM, thạc sĩ bác sĩ Phôi học lâm sàng Giang Huỳnh Như, Bệnh viện đa khoa Mỹ Đức nhìn nhận vấn đề vô sinh hiếm muộn đang trở thành nỗi ám ảnh với hàng triệu cặp vợ chồng Việt Nam. Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới, các cặp vợ chồng trong độ tuổi 35 tuổi mà đang cố gắng có con trong ít nhất một năm, hoặc trên 35 tuổi trong 6 tháng vẫn chưa có con, có thể đã gặp vấn đề về hiếm muộn.

Nghiên cứu dịch tễ của Bộ Y tế cho thấy Việt Nam có 7,7% cặp vợ chồng bị hiếm muộn. Từ tỷ lệ này, ước tính Việt Nam có trên một triệu cặp vợ chồng bị hiếm muộn cần điều trị. “Tâm lý chung của những người hiếm con thường cảm thấy buồn chán, mất mát, tức giận, tội lỗi, lo lắng và dễ bị tổn thương. Những biến động tâm lý này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, gia đình, khiến họ đau đầu, khó chịu, mất ngủ thường xuyên và không có khả năng tập trung vào bất cứ việc gì, thậm chí gây căng thẳng trong hôn nhân”, bác sĩ Như cho biết.

Hơn 100 cặp vợ chồng tham gia hội thảo tư vấn “Nâng cao nhận thức về hiếm muộn” tổ chức tại TP HCM cuối tuần qua. Ảnh: Thi Trân.

Nhiều năm nghiên cứu trong lĩnh vực vô sinh hiếm muộn, bác sĩ Lê Tiểu My, Đơn vị hỗ trợ sinh sản IVF MD khuyên các cặp vợ chồng muộn con nên chủ động trang bị những kiến thức nhất định về hiếm muộn cũng như các yếu tố tác động đến tình trạng này để sớm nhận ra vấn đề mình có thể gặp phải. Từ đó có những biện pháp cải thiện kịp thời.

Một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây hiếm muộn được giới y tế khuyến cáo bao gồm:

1. Tuổi tác

Tuổi ảnh hưởng đáng kể đến khả năng có con của phụ nữ. Tất cả nữ giới sinh ra đều có một số lượng trứng nhất định, sẽ giảm dần theo thời gian. Cơ hội có thai cao nhất khi nữ giới ở độ tuổi từ 20 đến đầu những năm 30. Thống kê tại các đơn vị thụ tinh trong ống nghiệm trên toàn thế giới, tỷ lệ có thai giảm từ 50% ở phụ nữ dưới 30 tuổi xuống còn 10% ở phụ nữ trên 40 tuổi và dưới 1% ở tuổi trên 45. Phụ nữ đến 45 tuổi, cơ hội thụ thai chỉ còn ít hơn 5%, trong khi nguy cơ bị sảy thai tăng 70% ngay cả khi đã đậu thai.

Với nam giới, chất lượng tinh trùng giảm theo tuổi, do đó ảnh hưởng đến khả năng làm cho vợ có thai. Với nam giới lớn tuổi, tinh trùng có tỷ lệ mảnh vỡ ADN hoặc hư hại ADN cao hơn nên làm tăng nguy cơ biến chứng khi bào thai phát triển. Bên cạnh đó, có mối liên quan giữa tuổi của nam giới với tần suất con dị tật bẩm sinh và bất thường di truyền. Đàn ông trên 40 tuổi có nguy cơ cao sinh con bất thường di truyền, đây cũng là nguyên nhân khiến người vợ dễ bị sảy thai. Tỷ lệ bệnh tự kỷ và tâm thần phân liệt cao hơn ở những đứa trẻ được sinh ra bởi cha trên 40 tuổi.

2. Cân nặng

Theo nghiên cứu của WHO, thừa cân ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của cả nam và nữ. Nam giới béo phì có số lượng tinh trùng thấp và khả năng hoạt động của tinh trùng giảm. Họ cũng dễ bị một số triệu chứng rối loạn cương.

Với nữ giới, thừa cân hoặc thiếu cân có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai và sức khỏe của đứa con khi sinh ra.

3. Thuốc lá

Người chồng hút thuốc làm cho người vợ khó thụ thai và dễ gặp các vấn đề về vô sinh hơn. Nguy cơ vô sinh ở nhóm đàn ông người hút thuốc lá cao gấp hai lần bình thường.

Nam giới hút thuốc có số lượng tinh trùng ít và khả năng di động của tinh trùng thấp hơn, trong khi lại gia tăng số lượng tinh trùng bị bất thường về hình dạng và chức năng. Nếu người chồng hút thuốc sẽ làm cho vợ tiếp xúc với khói thuốc và bị các tác hại của việc hút thuốc thụ động. Tình trạng này ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của người phụ nữ.

Với nữ giới, các nghiên cứu cho thấy hút thuốc lá có hại cho buồng trứng, mức độ phá hủy phụ thuộc vào thời lượng hút. Nicotine và các chất hóa học khác trong thuốc ảnh hưởng đến khả năng cơ thể sản xuất estrogen, một hormone kiểm soát rụng trứng, làm cho trứng dễ bị bất thường di truyền hơn.

Những người nữ hút thuốc lá cần gần gấp đôi số chu kỳ làm thụ tinh trong ống nghiệm so với bình thường. Họ cần tiêu liều hormone glycoprotein cao hơn để kích thích buồng trứng, hơn nữa tỷ lệ phôi làm tổ trong tử cung thấp hơn nên bị thất bại thụ tinh nhiều hơn. Khả năng sảy thai cũng tăng cao hơn ở nhóm này.

4. Rượu bia

Uống bia rượu làm giảm khả năng sinh sản của phụ nữ. Một nghiên cứu do ĐH Harvard thực hiện trên những cặp vợ chồng điều trị thụ tinh trong ống nghiệm, cho thấy phụ nữ uống hơn 6 ly rượu một tuần sẽ giảm 18%  khả năng thụ thai.

Nam giới uống hơn 2 ly rượu một ngày ảnh hưởng đến nồng độ testosterone, thể tích tinh dịch, số lượng và chất lượng tinh trùng. Một nghiên cứu mới đây chỉ ra mối liên quan giữa việc uống rượu và thể tích tinh dịch: Càng uống nhiều, thể tích tinh dịch càng giảm.

5. Thời điểm

Phụ nữ chỉ có thể thụ thai vào một số ngày nhất định trong tháng. Thời điểm tốt nhất là quanh thời kỳ cửa sổ thụ thai của chu kỳ kinh nguyệt (trong vòng 6 ngày với ngày cuối cùng là ngày rụng trứng). Tuy nhiên, đừng tự tạo căng thẳng cho bản thân bằng cách lên lịch quan hệ vào một ngày cụ thể, vì dự đoán thời điểm rụng trứng rất khó. Tốt nhất hãy “yêu” 2 ngày một lần để tăng cơ hội thụ thai.

6. Các yếu tố khác

Nam giới mặc quần lót chật, tinh hoàn tiếp xúc với nhiệt độ cao hoặc quá lâu, các chấn thương khi chơi thể thao cũng có thể gây hiếm muộn, vô sinh. Nữ giới với hội chứng buồng trứng đa nang, lạc nội mạc tử cung sẽ khó thụ thai hơn. Các bệnh lây truyền qua đường tình dục như chlamydia và lậu có thể gây nên tình trạng vô sinh, hiếm muộn ở cả nam và nữ.